Krajobrazy terenów takich jak bagna czy torfowiska, które wspólnie można zaliczyć do obszarów silnie uwodnionych (mokradeł), to niezwykły świat, gdzie podłoże zachowuje się trochę jak gąbka, kapsuła czasu i ogromny magazyn. Często tajemnicze i niedostępne ekosystemy są jednocześnie nie zawsze docenianymi bohaterami naszej planety. Nalezą one do najbardziej produktywnych siedlisk na Ziemi, odgrywają kluczową w magazynowaniu węgla, oczyszczaniu wody i regulacji przepływu wody, wspieraniu różnorodności biologicznej i dostarczenia szerokiej gamy innych usług jako ekosystem.
Wielkie magazyny węgla
Torfowiska są uznawane za szczególnie ważne ze względu na ich możliwości magazynowania potężnych ilości węgla. Przez tysiące lat swojego powstawania ekosystemy te gromadzą ogromne ilości materiału organicznego, zatrzymując węgiel, który w przeciwnym razie przyczyniłby się do wzrostu poziomu CO2 w atmosferze. Pokrywają zaledwie około 3% powierzchni lądowej Ziemi, a jednocześnie 25% światowego węgla w glebie jest magazynowane właśnie w tych obszarach. Torfowiska to prawdziwi sojusznicy społeczeństwa w mierzeniu się ze skutkami zmian klimatu.
Oczyszczalnie wody i ochrona przeciwpowodziowa
Tereny podmokłe działają jak naturalne oczyszczalnie wody. Z przepływającej przez warstwy gleby wody odfiltrowywane są zanieczyszczenia, osady i część składników odżywczych zanim trafi dalej do rzek, jezior i zasobów podziemnych, z których korzystają ludzie, zwierzęta i roślinność. Działają trochę jak „nerki natury”! Filtrowanie wody przez mokradła jest czasochłonne, co wpływa również na regulowanie ilości wody w korytach rzecznych. Pochłanianie i powolne uwalnianie wody zmniejsza ryzyko powodzi w miejscach, gdzie występują obszary podmokłe.
Bioróżnorodność
Specyficzne warunki bagien, torfowisk i mokradeł przyciągają tam określoną, acz szeroką gamę gatunków i zwierząt, które upodobały sobie tego typu siedliska. Ekosystemy mokradłowe są domem dla unikalnych gatunków od mchów charakterystycznych dla torfów po rzadkie motyle i ptaki. Zachowanie naturalnie mokrych warunków w tych ekosystemach jest kluczowe dla podtrzymania różnorodności biologicznej i równowagi ekologicznej.
Usługi kulturowe i rekreacyjne
Mokradła kojarzą się z ciszą i spokojem. Te piękne miejsca przez otoczkę niedostępności stanowią jednocześnie ogromny zasób korzyści kulturowych i rekreacyjnych. Miejsca, które są dostosowane do przyjęcia turystów są często rezerwatami ekologicznymi pełniącymi jednocześnie funkcję edukacyjną. Oczywiste korzyści związane z popularnością turystyczną przekładają się na rozwój lokalnej gospodarki i społeczności. Miejsce dla siebie przy mokradłach znajdą także entuzjaści dzikiej przyrody, którzy będą mogli znaleźć w takich obszarach rzadkie i piękne okazy roślin i zwierząt. Oczywiście wszystko to z zachowaniem zasad zrównoważonej turystyki!
Ochrona mokradeł
Niestety, mokradła nie są odporne na zmiany związane z klimatem i działalnością człowieka. Postępująca degradacja znacząco wpływa na zakres usług ekosystemów, które te niezwykłe obszary oferują. Dobra wiadomość jest taka, że możemy coś z tym zrobić! Istnieje wiele organizacji i działań na rzecz ochrony mokradeł. Warto wspierać tego typu inicjatywy, a pierwszym krokiem do tego może być edukacja, bo są to wciąż ekosystemy mało znane i nie poświęca się im wystarczająco wiele uwagi. Cisi bohaterowie natury nie potrzebują braw do działania, a jedynie odrobinę wsparcia, aby móc kontynuować swoją nieocenioną pracę dla obecnych i przyszłych pokoleń!
Bibliografia
Janse, J. H., Van Dam, A. A., Hes, E. M., de Klein, J. J., Finlayson, C. M., Janssen, A. B., … & Verhoeven, J. T. (2019). Towards a global model for wetlands ecosystem services. Current opinion in environmental sustainability, 36, 11-19.
Peng, J., Xia, P., Liu, Y., Xu, Z., Zheng, H., Lan, T., & Yu, S. (2023). Ecosystem services research: From golden era to next crossing. Transactions in Earth, Environment, and Sustainability, 1(1), 9-19.
Rebelo, A. J., Emsens, W. J., Esler, K. J., & Meire, P. (2018). Quantification of water purification in South African palmiet wetlands. Water Science and Technology, 78(5), 1199-1207.
XIANG, L., SONG, X., LI, Z., CHEN, C., HE, J., CHEN, Q., … & SANG, K. (2023). EVALUATING ECOSYSTEM SERVICES OF WETLANDS BASED ON AHP METHOD: A STUDY ON HUIYANG, GREATER BAY AREA IN CHINA. Applied Ecology & Environmental Research, 21(4).
Yunus, M. (2024). A critical review of peatland ecosystem services research in Indonesia: Uncovering knowledge gaps and research needs. Journal of the Bulgarian Geographical Society, 50, 169-190.
Ludwika Tomala „Torfowiska – tykająca bomba węglowa nieuwzględniona w modelach klimatu”, PAP, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C785987%2Ctorfowiska-tykajaca-bomba-weglowa-nieuwzgledniona-w-modelach-klimatu.html
https://bagna.pl/ – Informacyjny Serwis Mokradłowy
https://peatlands.org/peatlands/ecosystem-services/ – International Peatland Society
https://www.epa.gov/wetlands/why-are-wetlands-important – US Environmental Protection Agency
https://thecannproject.org/learn/peat-bogs-wetlands/ – Collaborative Action for the Natura Network Project
